Bệnh viện Thiện Hạnh: Tập luyện sau thay khớp háng nhân tạo
Tập vật lý trị liệu sau phẫu thuật thay khớp háng nhân tạo rất quan trọng. Nó đóng góp vào thành công của phẫu thuật. Để đạt được mục đích trong tập luyện, cần có sự hiểu biết của người bệnh, sự nỗ lực bản thân người bệnh trong tập luyện và sự giúp đỡ tận tình của nhân viên vật lý trị liệu.
Tập càng sớm càng dễ đạt được tầm vận động khớp và tránh được các biến chứng do nằm lâu. Chính vì vậy mà người bệnh phải bắt đầu tập luyện ngay khi tỉnh dậy trong phòng hồi sức. Tập luyện sớm còn giúp tăng tuần hoàn, giảm sưng phù chân mổ, tránh biến chứng tắc mạch. Nhân viên vật lý trị liệu sẽ đến hướng dẫn tại giường bệnh, thông thường 2 lần trong một ngày, mỗi lần tập khoảng 30 phút.
MỤC ĐÍCH PHẢI ĐẠT ĐƯỢC TRƯỚC KHI XUẤT VIỆN LÀ:
– Nắm vững để tránh các tư thế xấu dễ gây trật khớp háng
– Lấy lại sức mạnh các cơ quanh khớp háng và khớp gối
– Ngăn ngừa các rủi ro do nằm lâu ngày trên giường như: tắc mạch, viêm phổi, loét da, nhiễm trùng đường tiểu
– Khớp gối gập và duỗi bình thường, tránh hiện tượng cứng khớp gối.
– Người bệnh biết cách đi chống nạng hoặc chống khung hỗ trợ. Như vậy người bệnh có thể tự đi lại trong phòng và tự đi vệ sinh mà không sợ té ngã.
– Người bệnh phải biết cách tự tập độc lập các bài tập để khi xuất viện có khả năng tự tập tại nhà vì chương trình tập luyện còn kéo dài vài tháng.
Những điểm cần lưu ý khi tập vật lý trị liệu:
– Khuyến kích người bệnh tập các động tác vận động khớp chủ động, không nên nhờ người nhà phụ giúp nâng chân hay gập hoặc duỗi các khớp đang tập.
– Tập chậm rãi, tập theo nhịp thở tức là vừa hít thở đều đặn vừa tập.
– Phải chú trọng tập gồng cơ và sức tập phải tăng dần.
– Khớp háng toàn phần có xi măng: đi lại chống hai nạng hoặc chống khung, chân bệnh có thể chống chân chịu lực hoàn toàn. Thời gian đi nạng từ 3 đến 4 tuần.
– Khớp háng toàn phần không xi măng: đi lại chống hai nạng, hoặc chống khung, chân bệnh có thể chống chân chịu lực một phần. Thời gian đi nạng lâu hơn, thông thường 8 đến 12 tuần.
– Dùng một chiếc gối chèn giữa hai chân khi nằm nghỉ ngơi hoặc khi ngủ để tránh hiện tượng khép chân.
– Nẹp bất động khớp gối (nẹp Zimmer): có thể dùng hoặc không dùng, tùy thuộc vào bác sỹ phẫu thuật đường mổ vào khớp háng phía trước hay phía sau.
Chương trình tập luyện cụ thể có thể sơ lượt như sau:
1. Ngày thứ nhất:
– Tập vận động cổ chân, nhất là động tác gập mu chân: Người bệnh nằm trên giường, hít thật sâu và gập mu cổ chân, giữ yên tư thế gập trong 5 giây, sau đó thở ra và thả lỏng cổ chân, nghỉ ngơi 5 giây rồi tập lại động tác đó. Tập liên tục như vậy khoảng 20 lần.
– Tập nâng thẳng chân: Người bệnh nằm trên giường, hít sâu đồng thời nâng thẳng chân mổ lên cách mặt giường khoảng 40 cm. Động tác này giúp tăng cường sức cơ tứ đầu đùi.
– Tập ngồi dậy: Nhân viên vật lý trị liệu hoặc người nhà phụ giúp nâng người bệnh ngồi dậy trên giường, hoặc ngồi dậy bỏ hai chân ra khỏi thành giường. Ngồi sớm giúp bệnh nhân thoải mái hơn và tránh biến chứng viêm phổi. Nếu người bệnh lớn tuổi thì ngày thứ nhất chỉ tập ngồi dậy tư thế Fowler (kê cao phần thân người ở tư thế 45 độ so với mặt giường)
– Tập thở: có những dụng cụ hỗ trợ cho người bệnh tập thở. Người bệnh tập hít thở sâu, dung tích phổi sẽ tăng lên. Tập gồng cơ bụng còn giúp cho người bệnh tự tiểu tiện dễ dàng
2. Ngày thứ 2:
– Tiếp tục tập vận động cổ chân và tập nâng thẳng chân
– Tập dạng chân: Nằm trên giường, dạng chân khoảng 40 độ:
– Tập duỗi gối và gập gối không nâng đỡ: Người bệnh ngồi dậy, để 2 chân ra ngoài thành giường cho gập khớp gối nhẹ nhàng. Hít thật sâu đồng thời nâng cẳng chân lên sao cho gối duỗi thẳng, giữ nguyên tư thế đó trong 5 giây. Sau đó thở ra và thả lỏng cho khớp gối gập lại nhẹ nhàng, nghỉ ngơi 5 giây sau đó tập lại khoảng 20 lần.
3. Ngày thứ 3 đến hết tuần lễ đầu
– Tập đi lại bằng nạng hoặc khung hỗ trợ: Đến ngày thứ ba, người bệnh bắt đầu tập đi lại, thông thường phải có hai nạng hoặc khung hỗ trợ. Người lớn tuổi nên đi lại bằng khung tập đi vì khung có bốn chân nên ít bị trượt té hơn so với đi nạng. Chân mổ được phép chống chịu lực trong lúc đi lại. Thời gian đi nạng tuỳ thuộc vào loại khớp sử dụng.
4. Các tuần lễ sau:
Người bệnh tiếp tục tập các bài tập gập và dạng háng đến khi tầm vận động khớp đạt được như mong đợi là duỗi thẳng gối, gập háng 90 độ, dạng háng 40 độ. Vào những dịp tái khám, bác sỹ sẽ đánh giá tầm vận động khớp và sẽ chỉ dẫn những động tác khác nhằm đạt được tầm vận động tối đa
Từ tuần lễ thứ tư, người bệnh bắt đầu tập những động tác tăng cường sức cơ như tập đạp xe tại chỗ. Lúc đầu đạp với sức căng nhẹ sau đó tăng dần tùy theo tình trạng của mình.
CÁC HOẠT ĐỘNG HÀNG NGÀY: Những động tác nên và không nên làm:
Phẫu thuật đặt khớp háng nhân tạo giúp giảm đau cho người bệnh và cải thiện chức năng của khớp háng vốn đã bị hư trước đó. Cho nên khớp háng nhân tạo không bao giờ hoàn thiện như khớp thật của con người. Vì vậy để bảo vệ tốt khớp nhân tạo, người bệnh nên tránh một số động tác sinh hoạt hàng ngày như sau:
1.Không nên gập đùi vào bụng hoặc gập lưng xuống quá nhiều làm cho góc đùi và thân người nhỏ hơn 90 độ.
2.Không nên ngồi trên những chiếc ghế không có tay vịn, vì như thế người bệnh rất khó khăn khi đứng dậy.
3. Không nên đứng lên trong tư thế này (tức là đứng lên trong lúc hai chân ở phía trước). Trước khi đứng dậy, người bệnh phải đặt chân đang mổ ở phía trước ghế, chân kia ở phía dưới ghế, hai tay vịn lên thành ghế để đứng dậy.
4. Khi nằm nên dang hai chân, không nên khép chân mổ vào sát với trục giữa thân người. Không được ngồi bắt chéo chân.
5. Khi nằm ngủ nghiêng sang bên lành thì nên kẹp một chiếc gối ôm vào giữa hai chân, không nên nằm như thế này.
6. Khi đi vệ sinh: không nên ngồi trên bồn cầu thấp mà phải ngồi trên bồn cầu cao
7. Không nên cúi người quá thấp để nhặt vật dụng sinh hoạt hay mang tất vớ.
Trên đây là những chỉ dẫn cơ bản, những trường hợp đặc biệt người bệnh nên liên hệ với bác sỹ phẫu thuật để có những hướng dẫn cụ thể.
Bệnh viện Thiện Hạnh – BS.CKI Trần Văn Trung – DĐ: 0911.722.269
